Trong điều kiện phát triển kinh tế tri thức như hiện nay, bảo hộ quyền tác giả một cách hiệu quả mang lại nhiều giá trị trong việc làm giàu cho kho tàng tri thức. Đồng thời, thúc đẩy sự sáng tạo của con người bằng cách tạo ra các tác phẩm với nhiều loại hình khác nhau, trong đó không thể không kể đến tác phẩm tạo hình. Đây được coi là một loại hình tác phẩm có giá trị nghệ thuật to lớn đối với con người!
1. Khái niệm tác phẩm tạo hình
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 13 Nghị định 22/2018/NĐ-CP thì tác phẩm tạo hình được định nghĩa là tác phẩm được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục như: Hội họa, đồ họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt và các hình thức thể hiện tương tự, tồn tại dưới dạng độc bản. Riêng đối với loại hình đồ họa, có thể được thể hiện tới phiên bản thứ 50, được đánh số thứ tự có chữ ký của tác giả.
Với định nghĩa này, tác phẩm tạo hình là loại hình tác phẩm rất đa dạng, được thể hiện dưới nhiều hình thức nhưng cũng không kém phần đặc sắc, độc đáo. Tác phẩm tạo hình để được công nhận cần tồn tại độc lập ở dạng độc bản và được chính tác giả tạo ra bằng các cách thể hiện nêu trên.
Tác phẩm tạo hình được thể hiện dưới nhiều hình thức
Khác với tác phẩm mỹ thuật ứng dụng, tác phẩm tạo hình được tạo ra với mục đích nghệ thuật và để người ta thưởng thức, cảm nhận giá trị thẩm mỹ chứ không phải sử dụng với mục đích khác. Chính vì thế, tác phẩm tạo hình là tác phẩm mang tính “nghệ thuật thuần túy”. Với đặc điểm này, tác phẩm tạo hình yêu cầu tác giả đầu tư trí tuệ và bỏ ra nhiều công sức, mang tính nghệ thuật cao.
2. Bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình
Hiện nay, Nhà nước quy định việc bảo hộ quyền tác giả cho tác phẩm tạo hình cũng như các loại hình tác phẩm khác thuộc thẩm quyền của Cục Bản quyền tác giả. Cục Bản quyền tác giả có nhiệm vụ ghi nhận, cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình mà tác giả/chủ sở hữu đăng ký và bảo hộ về mặt pháp lý cho tác phẩm này.
Tác phẩm tạo hình được Cục Bản quyền tác giả bảo hộ dưới dạng bản gốc - là bản được tồn tại dưới dạng vật chất mà trên đó việc sáng tạo tác phẩm được định hình lần đầu tiên. Tác phẩm tạo hình phải được sáng tạo bằng chính lao động trí tuệ của mình mà không phải sao chép từ bất kỳ người nào khác.
Cục Bản quyền tác giả cấp văn bằng bảo hộ cho tác phẩm tạo hình
Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ, tác phẩm tạo hình cũng như các loại hình tác phẩm khác được bảo hộ quyền tác giả có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết, trường hợp tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.
3. Đăng ký bản quyền tác giả cho tác phẩm tạo hình
Với đặc điểm của mình, tác phẩm tạo hình là một tác phẩm có giá trị nghệ thuật rất lớn về mặt tài sản so với các loại hình tác phẩm khác. Tác phẩm tạo hình được tác giả dồn rất nhiều tâm huyết, công sức và khả năng sáng tạo của mình để sáng tạo và định hình nó. Do đó, tác phẩm tạo hình thường mang linh lồn nghệ thuật của tác giả và chí ít có giá trị hết sức đặc biệt đối với họ.
Mang giá trị to lớn như vậy nhưng tác phẩm tạo hình vẫn có thể bị kẻ xấu sao chép dưới nhiều hình thức. Các tranh chấp đối với tác phẩm tạo hình được xảy ra rất nhiều ở nhiều quốc gia khác nhau, Việt Nam cũng không ngoại lệ. Mặc dù quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình được xác lập tự động ngay khi tác phẩm được hình thành, nhưng việc đăng ký quyền tác giả được xem là một trong những phương thức tự bảo vệ quyền tác giả của tác giả hoặc chủ sở hữu.
Nên đăng ký quyền tác giả khi tác phẩm tạo hình tồn tại dưới dạng vật chất
Việc đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình được thực hiện theo trình tự thủ tục mà Luật Sở hữu trí tuệ quy định. Hồ sơ đăng ký được nộp tại Cục Bản Quyền tác giả và do Cục Bản quyền tác giả xem xét, cấp giấy chứng nhận. Thời gian của quy trình đăng ký phụ thuộc vào tính hợp lệ của hồ sơ đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình.
Thông qua đăng ký tác phẩm tạo hình, chủ sở hữu sẽ được Cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, một trong những chứng cứ quan trọng khi phát sinh tranh chấp về quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình. Đây cũng là phương tiện hữu ích giúp chủ sở hữu thuận tiện trong việc chuyển giao quyền tác giả của mình cho người mong muốn được sở hữu tác phẩm tạo hình đó.
Tác phẩm tạo hình là tài sản to lớn đối với tác giả sáng tạo ra nó. Do đó, bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình là điều hết sức quan trọng. Để có thể chủ động hơn trong việc bảo vệ tài sản này cũng như có chứng cứ quan trọng để chứng minh quyền tác giả khi xảy ra tranh chấp, tác giả/chủ sở hữu nên thực hiện thủ tục đăng ký bản quyền tác giả cho tác phẩm tạo hình của mình.